KALAMBURKA, Małgorzata Musierowicz

Niejednokrotnie już wspominałam, że „Jeżycjadę” porzuciłam po kilku pierwszych tomach, a w tym roku odkrywam ją na nowo i doczytuję dalszy ciąg opowieści o bohaterach z poznańskich Jeżyc. Szczerze mówiąc myślałam, że po „Opium w rosole” już żaden tom z tej serii mnie aż tak nie zachwyci, ale stało się inaczej. „Kalamburka” skradła moje serce. Piękna, dojrzała, przesiąknięta mądrością książka. Być może stało się tak właśnie dlatego, że jestem dzieckiem lat siedemdziesiątych i czasy PRL-u znam z autopsji, a te wcześniejsze lata z opowieści Rodziców i Dziadków. Wszystkie więc sceny z pustymi półkami w sklepach, beznadzieja i szarzyzna na ulicach, agenci śledzący co się dzieje w kościele, znaczenie pochodzenia w rozmaitych formularzach i wnioskach, a także młodzież po ideologicznym praniu mózgu, obserwująca na przykład kto nie płacze po śmierci Stalina, są mi znane i nie dziwią. Nie mierzi mnie również w tej książce takie, a nie inne przesłanie polityczne, bo sama wychowałam się w domu, który był niechętny komunistycznemu systemowi, pamiętam na przykład, że nigdy nie uczestniczyłam w pochodzie pierwszomajowym, bo mój Tata twierdził, że w naszym domu nie świętujemy tego dnia. Łączy więc mnie z bohaterami pewnego rodzaju nić porozumienia, z samą Autorką zresztą również, bo to jej własne poglądy są odzwierciedlone w książce.

Wracając do „Jeżycjady” – nigdy wcześniej nie zastanawiałam się, skąd wzięli się Mila i Ignacy Borejkowie, wspaniali seniorzy rodu. Zawsze przecież byli, czuwali, wprowadzali sporo zamieszania, ale też stworzyli wspaniałą, ciepłą i bezpieczną przystań, do której i ja lubię zawitać. „Kalamburka” jest właśnie o nich, o ich historii i pokręconych drogach, które przecinały się w wielu momentach, aby wreszcie zetknąć się z sobą, a później już biec równolegle przez całe życie. Małgorzata Musierowicz opowiadając o historii Borejków stosuje odwróconą chronologię, według mnie bardzo trafną, chociaż przypuszczam, że taka rewolucja w poukładanych pod względem dat książkach Musierowicz, musi niektórym wydawać się nie do przyjęcia.

Książka niby jest o Mili i Ignasiu, ale tak naprawdę jest o Mili i Gizeli Tracz, która raz wymieniona była w „Kwiecie kalafiora”, jako osoba, która przyczyniła się bardzo do tego, że Borejkowie zamieszkali w słynnej kamienicy na Roosevelta 5.  W „Kalamburce” Gizela gra pierwsze skrzypce, ze względu na jej powiązanie z Milą, a Ignacy krąży gdzieś na orbicie, pojawia się i znika. Gizela, na pozór surowa i ostra, jest przykładem uczciwości i pracowitości, osobą, która bierze los w swoje ręce i po prostu robi swoje. Bez zbędnych gestów, bez mówienia. Za serce chwytają skomplikowane relacje Gizeli i Mili, a ostatni rozdział, który odsłania już wszystko, jest moim zdaniem wręcz genialny.

Małgorzata Musierowicz jak zwykle nas edukuje. W „Kalamburce” sięga po pięćdziesiąt lat powojennej, socjalistycznej historii Polski, o której już się nie mówi (czy jeszcze nie mówi?) w szkołach, w tym o wydarzeniach w Poznaniu w  Czerwcu 1956 roku. Nienachalna, przystępna dydaktyka, która może sprowokować czytelników w każdym wieku, chociaż tych młodszych szczególnie, do pogłębienia swojej wiedzy w tym zakresie. I chociażby z tego powodu cenię „Kalamburkę” tak wysoko.

„Kalamburka” jak dla mnie mogłaby być wspaniałym  zakończeniem całego cyklu. Nie znam kolejnych części, nie wiem, czego się spodziewać, ale opinie raczej nie są zbyt entuzjastyczne. Chyba więc zaraz sięgnę po nią raz jeszcze, aby się nią nacieszyć.

______________
Małgorzata Musierowicz, Kalamburka, Akapit Press, 2012, s. 288.

-----------------------------

Książkę przeczytałam w ramach wyzwania Czas na Jeżycjadę.